Leegstand en verpaupering laat zich niet oplossen door de dingen te doen zoals we dat voorheen deden. Gemeenten moeten de samenwerking zoeken met winkeliers, vastgoedeigenaren en andere belanghebbenden om centrumgebieden toekomstbestendig te maken. Geen woorden maar daden. Klinkt simpel, maar is het wel zo eenvoudig?
 

Niets is onmogelijk

Gemeenten staan voor de opgave om winkelgebieden te revitaliseren. Winkelpanden staan leeg, winkelstraten verloederen en bezoekers blijven weg. Veel gemeenten werken met winkeliers, vastgoedontwikkelaars en beleggers aan een gezamenlijke lokale aanpak om (nieuw) bezoekers naar centrumgebieden te trekken.

Dit is belangrijk omdat aantrekkelijke centrumgebieden:

• het geluksgevoel van inwoners én ondernemers verhogen (welvaart en welzijn)
• de identiteit van de gemeente versterken en de waarde op langere termijn verhogen
• voor meer inkomsten, meer werkgelegenheid en een aantrekkelijker arbeidsmarkt zorgen

Vitale centrumgebieden ontstaan door intensieve samenwerking. Toch blijkt het in de praktijk lastig om samenwerking tussen winkeliers, vastgoedeigenaren en gemeenten te ontwikkelen en te onderhouden.

Wat maakt het dan zo moeizaam?

Het winkellandschap in Nederland en België heeft een aantal specifieke kenmerken:

• Klassieke indeling
  Nederland en België zijn beide dichtbevolkt met van oudsher een klassieke indeling van kerk en (kleine) ondernemers rondom een centraal plein. Daardoor zijn er relatief veel winkels in het centrum. Winkeldichtheid (bewinkeling) is hoog*. Leegstand heeft dus sneller gevolgen voor de leefomgeving.
• Afhankelijkheden
  We leven, wonen en werken met velen op een kleine ruimte. Een wijziging in de positie van de één kan sneller gevolgen hebben voor de positie van de ander. Om de overlast te beperken treedt de overheid hierin op met wet- en regelgeving. Dit geeft duidelijkheid maar kan ook vertragend werken.
• Veel spelers en meerdere petten
  In Nederland en België zijn relatief veel winkeliers ook eigenaar van hun winkelpand. Dit als investering en pensioenvoorziening. Verbeteringen in centrumgebieden worden hierdoor door veel spelers besproken die meerdere belangen hebben.
• Regionale invloed
  De wederzijdse invloed van de grotere regio op gemeenten wordt steeds groter, waardoor afstemming en samenwerking noodzakelijker wordt.

* Op basis van tellingen en metingen (2019) blijkt dat het aantal retailpunten in België (18/1.000 inwoners) beduidend hoger is dan in Nederland (13/1.000 inwoners). In beide landen staan ook steeds meer winkels leeg: één op tien. En de winkelhuurprijs daalde de voorbije jaren met ca. 20%, op enkele hot spots na.
De terugloop van het aantal bezoekers daalt bijna overal! Oudere mensen hebben meer geld maar kopen minder in retail. Jongere mensen hebben minder geld en kopen tweedehands.
Bovendien speelt er zich nog een fenomeen af: serviceaanbieders, denk aan banken, verlaten in een waanzinnig snel tempo de kleinere steden en centrumlocaties zodat niemand daar nog ‘moet’ zijn voor die diensten.
Dit betekent dat behalve enkele succesvolle winkelsteden of grootsteden er steeds minder leuke plaatsen lijken te zullen bestaan voor retailers.

De vele verschillende belangen, met onderlinge samenhang en grote impact op de samenleving maken deze specifieke opgave ook bijzonder complex.

Daarnaast strandt de noodzaak om in beweging te komen in de menselijke behoefte alles zoveel mogelijk te laten zoals het is. De weg van de minste weerstand. En daar zijn goede redenen voor:

• Er is niet altijd een helder beeld van de gewenste situatie, doordat men te veel opgaat in de waan van de dag of door het gebrek aan een integrale blik.
• Sommige spelers zijn beducht voor de onzekerheid die de verandering teweegbrengt of zijn te zeer verbonden met de status quo.
• Eerdere pogingen in het verleden lig nog vers in het geheugen. Deze leiden vaak tot een negatieve of pessimistische evaluatie van toekomstige veranderingen.

De complexiteit van het winkellandschap en weerstand tegen verandering zijn echter niet de enige factoren.

Vanuit deelname aan het reviewteam Lokale Transformatie van de Retailagenda zien we twee belangrijke voorwaarden om centrumgebieden toekomstbestendig te maken: ‘doekracht’ en ‘samenspel’.

De kracht van het doen: doekracht

Onder ‘doekracht’ verstaan we het vermogen om plannen om te zetten in actie en resultaten. Het is de intentie om in beweging te komen en een bijdrage te willen leveren (doen), alsook de potentie om die te kunnen leveren (kracht).

De focus ligt op het realiseren van opgaven. Die focus ligt dus bij de uitvoering in plaats van plannen maken, beleidsnota’s schrijven en programma’s opstellen. Realiseren is het ultieme doel en beleidsplannen moeten hieraan ten dienste staan. Denken en doen gaan hand in hand.

Deze focus op realiseren vraagt visie en daadkracht. Je moet dus wel een ambitie hebben, iets te wensen hebben, anders heeft doen geen doel.

‘Doe-kracht’ leidt tot een productiviteitsgroei door toename van de uitvoerbaarheid van opgaven en de dominante focus op realiseren en ‘doen’.

Samen kom je verder: effectief samenspel

Realisatie van opgaven komt vaak in samenwerking met andere partijen tot stand. Onder ‘effectief samenspel’ verstaan we het verbinden van mensen en middelen om zoveel mogelijk doelen te realiseren en taken te vervullen.

Het gaat om het bundelen van krachten om samen meer te realiseren. Het geeft focus op een gezamenlijk doel, zodat alle inzet en energie zich kan richten op concrete opgaven. Samenspel gaat over het verdelen van taken met een duidelijke rolverdeling, waardoor je in staat bent complexe situaties op te pakken.

Met ‘effectief samenspel’ hebben mensen meer begrip voor de verandering, zijn zich bewust van de eigen rol daarin, ze hebben het gevoel betrokken te zijn en ze zijn bekwaam om de gewenste bijdrage te leveren

#klaarvoordetoekomst

Nederland en België kijken reikhalzend uit naar het eind van dit Corona-tijdperk en het versoepelen van de lock down maatregelen. Voor de periode van ‘social distancing’ hadden gemeenten al moeite om vitale centrumgebieden te creëren die leiden tot het aantrekken van voldoende (nieuwe) bezoekers. In de huidige tijd is deze opgave nog complexer.

Door de huidige economische druk gecombineerd met de overlevingsdrang van winkeliers, vastgoedeigenaren en maatschappelijke partners is de noodzaak van ‘doekracht’ en ‘samenspel’ extra relevant. 

Het proces van samenwerking en het realiseren van ‘doekracht’ en ‘samenspel’ blijkt in de praktijk zeer weerbarstig. In de volgende blog zullen we stilstaan bij het realiseren van ‘doekracht'.

Door de samenwerking tussen Blue Ocean Company en Partners+Pröpper wordt een jarenlange retail-ervaring gebundeld met een werkwijze die doe-kracht versterkt. Dit gebeurt door effectief samenspel tussen gemeente, bedrijven, maatschappelijke organisaties en inwoners. Plannen maken & doen gaan dan hand in hand en dat versnelt de realisatie. Zo zorgen we ervoor dat gemeenten het vermogen ontwikkelen om samen met partners toekomstbestendige centrumgebieden ontwikkelen en behouden.

• Wil je eerst meer inzicht? Organiseer een ‘Schouw’, al dan niet aangevuld met een Makers Day voor een reeks eerste acties en quick wins.
• Wil je eerst eens proeven? Laten we een verkennende workshop organiseren onder de stakeholders om de complexiteit te tonen, het speelveld te (h)erkennen, en kennis vaardigheden en inspiratie te delen.
• Wil je een Proof of Concept? Start en faciliteer een Retaillab, incl. het doeboek en digitaal platform voor de deelnemers. Fase 1 is ‘in beweging brengen’ & verbinden’, Fase 2 is ‘vermogen opwekken en behouden’.